Corona salgınında hamileler için öneriler

Corona salgını nedeniyle gebelerde muayene ve doğum yönetimlerindeki değişiklikleri ve karşılaşabileceğiniz yeni uygulamaları sizler için derledik.

 

GEBELİK ve DOĞUMDA COVID-19 PANDEMİSİ İLE NELER DEĞİŞTİ? KORKUTACAK VERİLER YOK, ARTAN ÖNLEMLER VAR.

Doğum İçin El Ele Derneği

Dünyada Corona virüs ile ilgili bir panik olduğu bir gerçektir. Hamilelerin de bu panik ortamında kendilerini ve bebeklerini korumak için doğru bilgilere ulaşmaları şarttır. Sürekli “bana ve bebeğime bir şey olacak duygusu” şu anda Corona virüs riskinden daha fazla zarar verme potansiyeline sahiptir. Bu yüzden hamilelerin önlemlerini almakla birlikte aşırı korkmalarına sebep olacak bir panik havasına gerek yoktur.Toplum içinde yaşayan bireyler olarak hepimiz, hem kendimiz hem de sevdiklerimiz için sıkça duyduğumuz klasik önlemleri almak zorundayız. Bu rehber siz hamileler için birçok rehber derlenerek Doğum İçin El Ele Derneği tarafından bilgilendirme amaçlı hazırlanmıştır. Rehberin iki amacı vardır:

1. Önlemlerinizi doğru almanızı sağlamak ve hastanelerdeki değişen koşullar konusunda sizi bilgilendirmektir.
2. Zor şartlarda çalışan sağlık çalışanlarımızın korunması için alacağınız önlemlerle destek olmaktır. Unutmayın sağlık çalışanları şu anda hepimizden daha fazla risk altındadır.

BİLGİLER

Virüs hasta bireylerden öksürme, hapşırma yoluyla ortaya saçılan damlacıklarla ve kontamine yüzeylerden hastanın eli ile göz, ağız, burun mukozasına temasıyla bulaşabilir. Damlacığın yaklaşık 2 metrenin ötesine geçmediği bilinmektedir. Asemptomatik bireylerden de bulaşma bildirilmiştir. İnkübasyon süresinin ortalama 5 gün (2-14 gün) olduğu düşünülmektedir. Ancak son vakaların arasında enfekte kişilerle temas bulgusu olmayanların da olduğu bildirilmiştir. Bu koşullarda herkes potansiyel taşıyıcı olabilir ve asemptomatik taşıyıcı sayısı (Hastalığı alanların %30’u) gittikçe artacaktır. 

Bir teoriye göre hamilelerde bağışıklık sisteminin baskılanmasına bağlı olarak, hem virüsle bulaşma hem de hastalık daha az görülür. Buna rağmen genel önlemler elden bırakılmamalıdır.

Aşağıdaki bilgiler günümüzdeki verilerle derlenmiştir. Veriler değiştikçe önerilerde de değişiklikler olabilecektir.

BULGULAR

1. Enfeksiyonun yaygın belirtileri ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Virüsü alanlar %80 bulgu vermez veya hafif üst solunum yolları enfeksiyonu şeklinde atlatırlar. Ancak bu dönemde 14 gün taşıyıcı-bulaştırıcı olmaya devam ederler. Bu yüzden şüpheli durumlar başta olmak üzere herkesin diğer insanlarla yakın temastan kaçınması gerekir.
2. Hamileler toplumun diğer üyeleri ile kıyaslandığında daha fazla risk taşımıyorlar. Diğer hastalar gibi %80 bulgu vermeden veya hastane yatışı gerektirmeyen hafif bulgularla geçiriyorlar.
3. Henüz Corona virüs tanısı ile herhangi bir hamilede kayıp bildirilmedi.
4. Anneden bebeğe bulaşmıyor. Anne virüsü alsa bile henüz bebeğe anne karnında bulaşma konusunda bir kanıt yok. Annede virüs saptanan gebelerde doğum sonrası plasenta, kordon, amnion suyu, bebek ağız içi testlerinde virüs saptanmadı. Ayrıca yenidoğanda 2 vakada virüs saptansa bile bu geçişin anne karnında veya doğumda olup olmadığı henüz kanıtlanmamıştır. Doğumdan sonra olması daha büyük olasılıktır. Bebeklerde sonradan edinilmiş virüs saptansa bile 9 yaş altında bildirilmiş ciddi bir hastalık yoktur.
5. Anne virüs alırsa bulgular hafif bazen ağır grip bulguları, öksürük, ateş, nefes darlığı ana semptomlardır. Bugüne dek sadece bir hamile ağır vaka olarak bildirildi ve doğum sonrası hem anne hem de bebek iyileşti.
6. Düşük ve erken doğum risklerini arttırmıyor. Çin’de bazı erken doğum vakaları olmuş olsa da bunlar muhtemelen annenin sağlığını korumak adına erken sonlandırılmış gebeliklerdir.
7. Anne karnında bebeğe bulaşma olmadığı için bebekte anomali riski bulunmuyor.
8. Emzirme ile bebeğe geçmiyor. Emzirmeyi bırakmayın.

HAMİLELİK DÖNEMİ İÇİN ÖNERİLER

1. Sağlık Bakanlığının 14 uyarısı önlem için yeterlidir. (El yıkama, tokalaşmama, kalabalık ortamlarda bulunmama, yanınızda alkol bazlı temizlik jeli veya kolonya taşıma vb.)
2. Corona’dan korunacağım diye tüm vücudunuzu aşırı kimyasallara maruz bırakmayın. Şüpheli her durumda ellerinizi en az 20 saniye sabunla yıkamanız yeterlidir.
3. Sağlık Bakanlığı tarafından önerilen önlemleri alın. 
4. Özellikle dış ortamlarda elinizi yıkamadan yüzünüze sürmeyin.
5. Şüpheli kişilerle yan yana gelmeyin. Ziyaret kabul etmeyin.
6. Kalabalık ortamlara girmeyin. Kişilerle buluştuğunuzda aranıza 1 metre mesafe koyun.
7. Öksüren kişilerden en az 2 metre uzak durun.
8. Maske takma ve çıkarma kurallarını görsel videolardan öğrenin.
9. Yürüyüşe çıkabilirsiniz. Tek veya evde yaşadığınız biri ile çıkın. Sosyal mesafeyi koruduğunuz sürece maske takmanız şart değil. Bir yere dokunmadan eve dönün.Dönünce ellerinizi yıkayın. 
10. Şüpheli bulgularınız varsa nefes darlığı olmadığı sürece basit önlemlerle evde kalabilirsiniz. Ateş, öksürük, boğaz ağrısı ve nefes darlığı bulgularının tümü varsa veya durumunuz kötüye gidiyorsa hastane veya doktorunuza başvurun.
11. Hafif bir üst solunum yolu enfeksiyonu durumunda kendinizi şüpheli olarak tanımlayıp 14 gün boyunca ev içinde diğer kişilere bulaştırmamak için önlemlerinizi alın.
12. 28.Hafta öncesinde belirli mesafeler korunarak ve klasik hijyen önlemleri alınarak işyerlerinde çalışabilirler. Ancak herhangi bir sağlık sorunları var ise veya 28. haftadan büyük bir gebelik varsa, birebir yakın temas olmadan veya evden çalışabilmeleri tavsiye edilmelidir.

MUAYENE VE TAKİPLER SIRASINDAKİ ÖNLEMLER

Aşağıdaki önlemlerle hem gebenin hem de sağlık çalışanlarının güvenliği düşünülmüştür.

1. Pandemi sırasında sağlık çalışanları daha büyük bir risk altındadır. Bulaşıcılığı azaltmak amaçlı acil olmayan tüm gebelik takiplerinin doktorun belirlediği en az sıklığa çekilmesi önemlidir. Hatta yurtdışında hastalığın yoğun olduğu bazı bölgelerde rutin gebe muayenesi bile kaldırılmıştır.  Bu yüzden muayene kurallarında sağlık çalışanlarının yapabileceği değişikliklere hazır olunuz.
2. Hastane veya muayenehaneye girerken maske takınız ve galoş giyiniz. (yanınızda taşıyabilirsiniz)
3. Muayene öncesi ve sonrasında mutlaka ellerinizi yıkayınız.
4. Muayene hastanede ise mutlaka girişte ellerinizi yıkadıktan sonra maske takınız.
5. Muayeneye yalnız gidiniz ve muayene süresini kısa tutunuz. Asla çocuk götürmeyin. (Yakınlarınız sizi hastane veya muayenehane dışında bekleyebilirler.)
6. Muayeneyi yapan sağlık çalışanları da maske ve eldiven takabilir, şaşırmayınız.
7. Sıra bekleme durumlarında diğer kişilerle aranıza 1 metre mesafe bırakınız.

 

DOĞUM SIRASINDAKİ UYGULAMA VE ÖNLEMLER

Şüpheli olmayan gebeler

 

1. Belirti vermeden taşıyıcılık yaygınlaşacağı için (%30) hem ailelerin hem de sağlık çalışanlarının bulşatırıcılık önlemlerini çok iyi alması gerekir.
2. Doğum çantanıza 6-8 adet N95/FFP2/FFP3 maskesi koyunuz. Bunları doğumunuza destek olacak sağlık personeline veriniz. (Birçok sağlık personeli bu maskelere yeterince ulaşamamaktadır ve her gün yeni bir tane kullanması onun ve dolayısı ile sizin sağlığınızı koruyacaktır.)
3. Şüpheli olmayan gebelerde doğumda basit önlemler yeterli olacaktır. (maske, eldiven, gözlük, koruyucu giysi)
4. Doğuma akrabalarınızla gitmeyin, hastane kapısından içeri alınmayacaklardır.
5. Doğumda sadece tek bir yardımcı eşlik etmesi tüm rehberlerde enfeksiyonu önlemek açısından önerilmektedir. Fotoğrafçı, oda süsleme elemanları, ek aile bireyleri hastaneye alınmayacaktır.
6. Özel ebe, doğum psikoloğu, doula gibi ek bir destek kişisinin varlığı gebenin psikolojik desteği için önemlidir. Kesin refakatçi yasağı olan yerlerde bile anne psikolojik desteği için bu kişilerin, riskli bir durumları olmaması koşulu ile doğuma katılmasına izin verilebilir. Ancak olağanüstü koşulları yaşadığımız bu günlerde insiyatif hastane yönetimlerinde olduğundan, bu konuyu önceden araştırın.
7. Tüm yatış süresince mümkün olduğunca odanızdan çıkmayın. Anne adayının sürekli maske takmasına gerek olmasa da önerilebilir.
8. Tüm hastane personeli eldiven, maske, gözlük, koruyucu giysi doğum takibi ve doğum sırasında takabilir. Şaşırmayın ve korkmayın. Bunlar sağlık personelini ve sizi korumak için önlemlerdir.
9. Doğum sonrası bebek bakımında ek bir değişiklik olmayacaktır. Rutin hastane uygulamaları devam edecektir. Bebek Ten Tene Temas için kucağınızda kalabilir.
10. Sezaryen gerektiğinde genel veya epidural anestezi arasında risk farkı yoktur.
11. Alınan önlemler gereği sezaryen sırasında ameliyathaneye gebe dışında eş dahil olmak üzere kimse alınmayacaktır.

Şüpheli veya Covit 19 tanılı gebeler

Ama hedef gebenin doğum hizmetini verirken sağlık personelinin de tam korunmasıdır. Bu konuda tüm gebeler kendilerine düşen sorumluluğu yerine getirmelidir.

1. Anne adayının hastaneye gelmeden önce şüpheli bir hasta ile yakın zamanda teması varsa sağlık personelini uyarmalı ve girişten itibaren yatış süresince maske takmalıdır.
2. Virüs taşıdıkları biliniyor veya semptomatik iseler eş ve önceki çocuklar hastaneye alınmamalıdırlar.
3. Doğuma kadar geçen sürede takiplerde tüm sağlık personeli N95 tıbbi maskeler takacak ve tam koruma önlemleri ile anneye hizmet verecektir.
4. Doğum sırasında gebe kesin maske takar, sağlık personeli üst seviyede korunma önlemleri alır. (Maske, gözlük, eldiven, koruyucu giysi )
5. Doğumun uzun sürmesi enfeksiyon bulaşma riskini arttıracağından sezaryen endikasyonları daha geniş olabilecektir.
6. Doğum sonrası kordonun geç kesilmesi ve o sırada Tene Tene Temas için elimizdeki verilerle bir engel yoktur.
7. Çin sağlık uzmanlarından bazıları doğum sonrası 14 gün anne ve bebeğin ayrı tutulmalarını savunurken, RCOG yararlarındaki üstünlükten dolayı anne ve bebeğin gerekli önlemlerle bir arada kalmasını savunmaktadır. 
8. Sezaryen gerektiğinde genel veya epidural anestezi risk farkı yoktur.
9. Annede saptanan virüsün emzirme yolu ile bebeğe geçişi gösterilmemiştir. Anneden bebeğe bulaşma ihtimali doğum sonrası bebeğe yine üst solunum yolları ile olabilir. Bu nedenle temas sırasında ve emzirme döneminde maske takılmalı, bebeğe dokunmadan önce el hijyeni sağlanmalı ve tüm aletler temizlenmelidir. Kesin çözüm için anne ve bebeğin 14 gün süre ile ayrı tutulmasını öneren görüşler de bulunmaktadır.
10. Bebeğe mama verilecek ise sterilizasyon şartlarına çok dikkat etmeli, süt sağılacak ise de süt pompaları tercih edilmelidir. 
11. Hastanede ziyaretçi kabul edilmemelidir.
12. Doğum sonrası hastalık belirtileri yoksa 14 gün karantina kuralı evde uygulanır.

4D yani Doğana, Doğurana, Doğuma ve Doğum Ekibine Saygı ilkeleri içinde olan Doğum İçin Elele Derneği büyük ve zorlu bir geçişin yaşadığı bu dönemde bir dönemde olduğumuzun farkındadır. Derneğimiz dünyamıza gelecek olan bebekler, bu deneyimi heyecanla bekleyen anne baba adayları/aileler ve her zaman bebekleri karşılamaktan onur duyan doğum ekipleri için her zaman destektir ve destek olmaya devam edecektir. Sağlık, sevgi ve saygı dolu doğumlar olması, gelecek kuşaklarımız ne olursa olsun coşkuyla karşılanması en büyük temennimizdir. Doğumlar için yaptığımız birlik beraberlik ve el ele olma hali nin tüm insanlığa yayılması en temel dileğimizdir.

Saygılarımızla

Doğum İçin Elele Derneği Yönetim Kurulu Üyelerimizden  Op.Dr.Hakan Çoker ve Op.Dr. Selçuk Somer tarafından hazırlanmış ve 30 Mart 2020'de güncellenmiştir.

KAYNAKLAR

1. Türkiye Maternal Fetal Tıp ve Perinatoloji Derneği-Gebelikte Coronavirüs Enfeksiyonu (COVID-19) Hakkında Görüş
2. RCOG - Coronavirus (COVID-19) Infection in Pregnancy 
3. Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) Sağlık Bakanlığı
4. ACOG - Novel Coronavirus 2019 (COVID-19)